In de zomer van 2021 viel Kaboel in handen van de Taliban. Muzhda Mohabat en Anke van der Meer volgden gedurende een jaar Wahida en Huma die Afghanistan wisten te ontsnappen naar Nederland, en nu een nieuw leven proberen op te bouwen.

Gepubliceerd in Dagblad Trouw | 15 augustus 2022

TEKST MUZHDA MOHABAT & ANKE VAN DER MEER | FOTO’S ANKE VAN DER MEER

DE BARAKKEN VAN KAZERNE WALAARDT SACRE in Huis ter Heide zijn nauwelijks te zien vanaf de weg. Een groot deel is afgeschermd met hoge hekken, om nieuwsgierige blikken te voorkomen, want de kazerne is tegenwoordig een opvangplek voor Afghaanse vluchtelingen.

Een jaar geleden werd deze opvang op stel en sprong gecreëerd nadat de Taliban de macht in Afghanistan hadden overgenomen en bijna tweeduizend Afghanen naar Nederland werden geëvacueerd. Muzhda Mohabat en Anke van der Meer volgden het afgelopen jaar twee van hen bij hun zoektocht naar een nieuw leven.

De eerste keer dat we Wahida Fazlyi (38) en Huma Mehri (23) na hun evacuatie spreken, is in het najaar van 2021. Samen met circa 400 anderen wonen ze dan in de verbouwde kazernebarakken. Fazlyi heeft met haar gezin van vijf kinderen vier slaapkamers tot haar beschikking.

Door de grote boxspringbedden en de aan de muur geschroefde televisie lijken het net hotelkamers. Alles is netjes, maar, net als bij een hotel, het is niet ‘eigen’. Fazlyi zegt: “We zijn dankbaar dat we hier mogen wonen. Het is mooi en schoon. Het is jammer dat we niet zelf mogen koken vanwege de brandveiligheid.”

Een stukje verderop woont Huma Mehri (23) met haar man Javid en zoontje AliJafar. Ze eten hun ontbijt zoals ze dat thuis gewend zijn, op de vloer. Mehri spreidt een tafelkleed uit op de grond, Javid haalt het eten uit de koelkast. Dan gaan ze rond het kleed zitten met AliJafar tussen zich in. Mehri: “AliJafar moet wennen aan het eten, maar er is voldoende te koop in de supermarkt.”

De cultuur verspreiden via internet

Mehri is muzikant, vanaf haar vijftiende speelt ze in een band. Op haar telefoon laat ze een foto zien van een groep mensen met snaarinstrumenten, gekleed in kleurrijke gewaden. Ze scrollt verder naar een kookvideo. Mehri is namelijk ook een bekende youtuber. “Voor mij zijn de video’s een goede manier om onze cultuur te verspreiden. Zo vergeten mensen onze traditionele gerechten niet.”

Fazlyi is hr-manager en heeft voor verschillende ngo’s gewerkt. “Mijn vader zei dat ik moest studeren, want ik was de beste van de klas”, vertelt ze vol trots. “Dat was niet gewoon in die tijd. Veel mensen vonden het onnodig om hun dochters naar school te laten gaan.” Ook na haar huwelijk en de geboorte van haar vijf kinderen blijft Fazlyi werken.

“Het huwelijk met mijn man Bizmillah is gearrangeerd. Omdat ik zoveel van mijn vader hield, wist ik dat hij de juiste keuze voor mij zou maken. Mijn man komt uit het traditionele deel van Afghanistan, terwijl ik uit de stad kom. Ik werd vrijgelaten door mijn ouders, maar in het gezin van mijn man moest ik aan drie mensen toestemming vragen voor ik iets mocht doen. Ik kon bijvoorbeeld niet spontaan op bezoek bij mijn familie.

“Ik heb niemand ooit over mijn problemen verteld en heb geprobeerd het zelf op te lossen. Dat hoort ook bij een huwelijk. Gelukkig heeft mijn man me gesteund toen ik carrière maakte. Ik ben mijn vader daarom dankbaar dat hij deze man voor mij heeft gekozen.”

Trouwen met degene op wie je verliefd bent

Mehri’s huwelijk is niet gearrangeerd. “Ik ontmoette Javid op mijn achttiende toen ik een concert gaf. Hij probeerde zijn nummer aan me te geven. Ik weigerde, maar mijn vriendin zei: ‘Het is een goede jongen, waarom stuur je hem niet een bericht?’ Ik ben blij dat mijn familie het uiteindelijk goed vond dat ik trouwde met de man op wie ik verliefd was.” Na hun huwelijk verhuist Mehri naar Kaboel, waar Javid een huis heeft. “Het was een fijn appartement. We waren daar gelukkig.”

Terwijl de Taliban in bijna alle provincies het bewind overnemen, is het op 15 augustus nog rustig in Kaboel. Javid vertrekt die dag naar zijn werk op de Nederlandse ambassade. Mehri gaat de stad in met haar moeder die op bezoek is. Dan komt het nieuws dat president Ghani het land is ontvlucht. Daarmee zet hij de deur open voor de Taliban om het bestuur over te nemen. “We waren allemaal in paniek. Mensen probeerden eten te hamsteren voor als de Taliban de stad zouden bereiken. Ik was zo bang want mijn familie was onderweg naar Kaboel.”

Mehri en Javid zijn zelf ook niet veilig. Javid is een doelwit voor de Taliban vanwege zijn werk. Mehri loopt gevaar omdat ze een bekend gezicht is door haar video’s. “Foto’s van vrouwen zijn verboden en muziek is verboden. Ik heb genoeg beelden gezien van Talibs die muziekinstrumenten vernielen, dus je kunt nagaan wat ze doen met een vrouwelijke youtuber. Ik wil niet nadenken over wat er had kunnen gebeuren.”

Een geloof van respect, liefde en vrede

Ze vervolgt: “Het onbegrijpelijke is dat de Taliban zeggen dat ze dit allemaal doen vanwege hun geloof in de profeet, maar nergens in de Koran wordt gezegd dat muziek is verboden, of dat mensen niet mogen zingen. De islam gaat niet over het doden van mensen die anders zijn dan jij. Het is juist een geloof van respect en liefde en vrede.”

Twee dagen na de val van Kaboel komt het bericht van de Nederlandse ambassade dat Javid met zijn gezin naar het vliegveld moet komen. Mehri: “Het lukte ons niet om het vliegveld te bereiken. Alles stond vol, we kwamen er gewoon niet doorheen.” Ze laat foto’s zien van de chaos rond het vliegveld. Javid heeft een oranje lap om zijn hoofd gebonden en probeert zo de aandacht van de militairen te trekken.

De volgende dag gaan ze opnieuw. “We arriveerden om 4 uur in de ochtend, en wachtten meer dan 12 uur. AliJafar viel bijna flauw door de hitte. Nederlandse militairen zagen dat en hebben ons geholpen om het vliegveld binnen te komen. We hadden begrepen dat we geëvacueerd zouden worden naar Pakistan, maar uiteindelijk kwamen we in Nederland terecht.”

De vijand voor de Taliban

Ook voor Fazlyi en haar gezin is de nieuwe situatie gevaarlijk. “Mijn man en ik werkten allebei voor buitenlandse organisaties. Voor de Taliban waren we daarmee de vijand. Waarschijnlijk gold dat voor mij nog extra omdat het volgens hun denkbeelden niet klopt als een vrouw een belangrijke functie heeft.”

Er is geen andere keuze voor het gezin dan onder te duiken. “Ik had een mooie carrière en we woonden in een prachtige villa. Het was niet makkelijk om dat achter te laten”, zegt Fazlyi. “Ik heb de nacht voor onze vlucht niet geslapen. Met alleen een tas met belangrijke papieren zijn we vertrokken.”

Eerst gaan ze naar familie, maar als de situatie nijpender wordt besluiten ze naar het vliegveld te gaan. “We hoopten geëvacueerd te worden door de Amerikanen, maar het was al snel duidelijk dat we zonder greencard geen kans maakten.

Toen hoorden we dat Nederland ook evacuaties deed. Ik liet de papieren zien die aantoonden dat ik voor Artsen zonder Grenzen had gewerkt. Toen ging de poort op een kier en konden we naar binnen. Het ging zo plotseling, ik kan het nog steeds niet goed bevatten.”

Die nacht slapen ze op de kale vloer van het vliegveld. “Het was vreselijk, we waren bang en het was vies. Bizmillah en ik probeerden de kinderen zoveel mogelijk op ons te laten leunen zodat ze hun hoofd niet op de smerige vloer hoefden te leggen.”

Weg uit de hel

De volgende ochtend wordt de familie ingeladen in een groot militair vliegtuig en zo vlogen ze naar Georgië. Daar stappen ze over op een passagiersvlucht naar Nederland. “We hebben veel gehuild”, zegt Fazlyi, “We waren blij dat we weg konden uit deze hel, maar we huilden ook omdat we wisten wat voor een fijn leven we achterlieten.”

Op Schiphol staan bussen te wachten die de mensen naar Huis ter Heide rijden. Mehri en Fazlyi spreken allebei hun dankbaarheid uit, naar de militairen die hen hebben geëvacueerd, de mensen van het Coa, die hen wegwijs maken in het kamp en de vrijwilligers die hen voorzien van kleding en fietsen.

Maar zelfs met deze warme ontvangst blijft het wennen. De levens van de voormalig manager en youtuber zijn ineens veranderd in dat van een vluchteling. De kinderen lijken zich makkelijker aan te passen aan de nieuwe situatie. Zij gaan naar school en hun Nederlandse woordenschat groeit met de dag. De vrouwen vullen hun dagen met het verzorgen van de kinderen, het schoonhouden van de kamers, het doen van de was.

Drie keer per week lopen ze het bospad af voor Nederlandse lessen. Docent Lydia leert ze aan de hand van supermarktfolders nieuwe woorden. “Ik heb in mijn mandje spaghetti”, zegt Mehri. Ze gaan de rij af, elke keer komt er een product bij. Als Fazlyi aan de beurt is, is de mand voller: “Ik heb in mijn mandje spaghetti, broccoli, boter en krentenbollen”.

Loze uren van de dag

In de slaapkamer van de kinderen heeft Fazlyi een flip-over gezet waarop ze de nieuw geleerde woorden schrijft. De loze uren van de dag gaan op aan het doen van huiswerk, maar ook aan facetimen met familie. Haar zwager heeft verteld dat de Taliban huis aan huis op zoek zijn naar mensen die voor buitenlandse organisaties hebben gewerkt. “Mijn broer zit daarom ondergedoken. Als ze hem vinden zullen ze hem doden. Als ik ’s avonds in mijn bed lig, komen alle zorgen boven.”

Ook Mehri is bang. Haar ouders zijn ondergedoken. Hun leven loopt gevaar omdat haar vader als oud-politieman doelwit is van de Taliban.

Of ze ooit terug kunnen naar Afghanistan, weten Mehri en Fazlyi niet. Fazlyi: “Ik denk dat de kansen voor mijn kinderen in het Westen groter zijn. Hier kunnen ze een goede opleiding volgen.” Voor Mehri geldt hetzelfde: “Ik denk dat we onze zoon, en onze toekomstige kinderen, meer kunnen bieden als we blijven”.

Ondanks dat de dagen in de kazerne soms lang lijken, verloopt de procedure redelijk snel. In december krijgen de families hun verblijfsvergunning. Dat betekent dat ze aan een gemeente worden toegewezen en zo snel mogelijk passende woonruimte krijgen aangeboden.

Naar een nieuw huis

Begin 2022 hoort Mehri dat zij in de gemeente Eemnes zullen gaan wonen. De familie van Fazlyi is toegewezen aan de gemeente Zeist. Een paar maanden later laat Fazlyi foto’s zien van het nieuwe huis. “Ik ben zo blij, het is echt een perfecte plek voor ons gezin. Er wonen veel mensen uit andere landen, Marokko, Somalië en Afghanistan, heel gezellig.”

Maar ineens blijken de plannen drastisch te zijn gewijzigd. De familie woont tijdelijk in een luxe hotel in Leiden. “Omdat we voor de VN hebben gewerkt, kregen we het aanbod van de Verenigde Staten om te emigreren. Ik twijfelde, want ik was blij met ons nieuwe huis. De kinderen spreken Nederlands en ik ben hier tevreden, maar mijn man wil de Amerikaanse droom najagen. Hij denkt dat hij daar meer kansen heeft om geld te verdienen.”

Zodra ze zijn gearriveerd in de Verenigde Staten, stuurt Fazlyi een bericht. Ze logeren in een conferentiecentrum vlak bij Washington D.C.. “Er wordt goed voor ons gezorgd. De kinderen gaan naar school, voor ons is er een oriëntatieprogramma, ze hebben muziekavonden, er is Afghaans eten. Het is hier fijn. En de bedoeling is dat we snel een eigen woning krijgen.”

Geen benul van bestuur

Over haar verwachtingen wat betreft haar vaderland zegt Fazlyi: “Ik kan me niet voorstellen dat de Talibanregering het lang zal volhouden. Ze hebben geen benul van bestuur. Ik hoop dat er landen zullen komen die bereid zijn om ons te helpen om af te komen van deze regering, en die ons willen helpen om ons mooie land op te bouwen.”

Mehri en haar gezin wonen nu in een ruime eengezinswoning in Eemnes. “We zijn blij. De buren zijn aardig, de winkels zijn vlakbij. Het huis is heel mooi. We hebben wel vier slaapkamers. Dat is handig want we krijgen gezinsuitbreiding”, lacht Huma. “We werken nog niet, maar Javid is van plan een restaurant te openen.”

Afghanistan blijft in Mehri’s gedachten. “Als ik daar nog was dan had ik geen muziek kunnen maken”, zegt ze, “Muziek betekent voor mij vrede en vriendschap, dus het tegenovergestelde van de oorlog en onderdrukking die er nu is. Mijn wens is dat er ooit vrede komt voor Afghanistan.”

Lees ook:

Geen vluchteling maar banneling

“Ik ben geen vluchteling, maar een banneling”, zegt Husna Jalal, een 26-jarige vrouwenrechtenactivist uit Afghanistan. Ze is een van de honderden Afghanen die in de zomer van 2021 halsoverkop vluchtten voor de Taliban. Ze vertrok met haar moeder, de eerste vrouwelijke presidentskandidaat in Afghanistan.