Husna Jalal

De ouders van de Afghaanse Husna Jalal streden in Afghanistan voor burgerrechten. Haar moeder was minister van vrouwenzaken. De 26-jarige Jalal zet het werk van haar ouders in Nederland voort. ‘Ik zeg vaak dat ik het kind ben van twee feministen.’

Gepubliceerd in Dagblad Trouw | 8 maart 2022

TEKST & FOTOGRAFIE ANKE VAN DER MEER

“Ik ben geen vluchteling, maar een banneling”, zegt Husna Jalal, een 26-jarige vrouwenrechtenactivist uit Afghanistan. Ze is een van de honderden Afghanen die een half jaar geleden halsoverkop vluchtten voor de Taliban. Ze vertrok met haar moeder, de eerste vrouwelijke presidentskandidaat in Afghanistan, en haar broer. Haar vader, professor aan de universiteit van Kaboel, besloot te blijven omdat hij de strijd van binnenuit wil voeren.

Over de dag dat ze moesten vluchten wil Husna niet veel kwijt. “Het was verschrikkelijk bij het vliegveld in Kaboel.” Het gezin woont inmiddels in Nederland en heeft de asielprocedure versneld kunnen doorlopen. Ze hebben inmiddels een eigen huis. Ondertussen zetten ze de strijd door voor een democratisch Afghanistan.

Husna doet dat door middel van de burgenrechtenorganisatie die ze heeft opgericht, de Young Afghan Women Movement. De beweging probeert in Nederland en wereldwijd het thema vrouwenrechten op de agenda te zetten. “Voor mij is het op dit moment het belangrijkste dat jonge vrouwen in Afghanistan niet worden vergeten”, zegt Husna. “Zij zitten nu al zes maanden thuis, ze mogen niet naar school, ze mogen niet eens zonder begeleiding naar buiten. Dit zijn verloren maanden die ze nooit meer kunnen inhalen.”

Privileges

Husna beseft dat ze spreekt vanuit een geprivilegieerde achtergrond. Zelf heeft zij een universitaire studie politicologie gedaan in India, en ze hoopt binnenkort aan een extra master in International Relations te beginnen. Bovendien groeide ze op in een familie van prominente academici. Maar haar ouders hebben haar geleerd, dat bevoorrecht zijn juist een verplichting geeft om je dienstbaar op te stellen voor mensen die dat voorrecht niet hebben.

Haar moeder, Massouda Jalal, is politica en was als hoogleraar verbonden aan de medische faculteit. Haar vader, Faizullah Jalal, is hoogleraar aan de rechtenfaculteit en een bekend criticus van de Taliban. “Ik weet niet beter dan dat mijn ouders aan het werk waren”, vertelt Husna.

Ze laat een scene zien uit de documentaire Frontrunner uit 2001, waarbij Massouda Jalal in gesprek is met traditionele leiders over haar kandidaatsstelling voor het presidentschap. Ondertussen zie je dat de vijfjarige Husna tegen haar moeders benen leunt. “Ik was te klein om te beseffen wat voor werk mijn ouders precies deden. Ze waren veel op pad om overal in het land te spreken met mensen over de politieke situatie van Afghanistan.”

“Als ik met mijn vader over straat liep, werd hij voortdurend aangeklampt door mensen die hem wat wilden zeggen”, zegt Husna. “Ik vond dat toen niet leuk, maar nu realiseer ik me dat het heel bijzonder was. De meeste politici laten zich rondrijden in geblindeerde auto’s en verschuilen zich in grote huizen achter hoge muren. Mijn ouders deden dat niet. Ze waren benaderbaar. Mijn vaders motto is: ‘Echt leiderschap toon je door mensen te dienen, niet door als een koning over hen te heersen.’”

Te voet naar Kaboel

Deze houding is begrijpelijk als je weet waar Husna’s ouders vandaan komen. Ze groeiden beiden op in de noordelijke provincie Badachsjan, een onherbergzaam gebied aan de grens van China en Pakistan. De vader van Husna’s vader was een ongeletterde man zonder officiële opleiding, afgezien van koranlessen in de plaatselijke moskee. Hij had een kleine boerderij om in het onderhoud van zijn familie te voorzien. Husna is er zelf nooit geweest, omdat het gebied de laatste jaren te gevaarlijk was.

Husna: “Mijn vader was een leergierig kind dat van lezen hield. Er was geen elektriciteit, dus zocht hij ’s avonds een plek waar de maan feller scheen zodat hij toch kon lezen. Met zijn vrienden hield hij politieke discussies over gerechtigheid. Toen hij veertien was, vertrok hij naar de stad omdat hij meer wilde leren. De tocht naar Kaboel, deels te voet, duurde drie weken. Hij leerde al snel veel mensen kennen die er politiek toe deden.”

Husna Jalal

Zijn politieke denkbeelden brachten hem ook in gevaar, vertelt Husna. “Tegenstanders, die tegen zijn ideeën over democratie en onderwijs waren, gingen op zoek naar mijn vader. Ze vermoordden zijn broer, toen ze hem niet konden vinden. Op zijn achttiende werd mijn vader gevangen gezet vanwege zijn strijd tegen het communistisch regime. Toen hij na twee jaar werd vrijgelaten, besloot hij zijn middelbare school af te maken. Daarna studeerde hij politicologie en werd al snel benoemd tot hoogleraar aan de universiteit van Kaboel.”

Ook Husna’s moeder is een inspiratie voor veel Afghanen. Zij wordt de Mother of democracy genoemd. Volgens Husna waarderen veel mensen dat haar moeder een product van Afghanistan is. “Zij is net als hen opgegroeid in een land dat gebukt gaat onder oorlog en strijd. Toch is ze gebleven en heeft ze zich in dit land opgewerkt.”

Kind van twee feministen

Toen de Taliban aan de macht kwam, werd haar moeder gedwongen om te stoppen met werken. Ze werkte destijds voor de Verenigde Naties. Ze weigerde en werd opgepakt. In 2001 kwam de VS en werden er democratische verkiezingen georganiseerd. Massouda Jalal besloot zich kandidaat te stellen. Ze werd hierin gesteund door haar man. “Mijn vader is altijd een groot voorstander van vrouwenrechten geweest”, vertelt Husna. “Hij heeft mijn moeder altijd gesteund. Ik zeg vaak dat ik het kind ben van twee feministen, natuurlijk mijn moeder, maar zeker ook mijn vader.”

Veel Afghanen konden niet begrijpen dat een vrouw president zou kunnen worden, maar door haar bescheiden houding wist Massouda Jalal veel mensen voor zich te winnen. In de documentaire Frontrunner zegt een man: “Ik wist niet dat het kon, een vrouw in de politiek. Maar ze is als een moeder voor ons. Een moeder wil niet dat haar kinderen vechten, die wil dat haar kinderen het goed hebben.”

Hamid Karzai won de verkiezingen en vroeg Massouda Jalal als minister voor vrouwenzaken. Ze wilde eigenlijk niet onder Karzai werken, maar voelde dat ze niet kon weigeren nadat zoveel mensen hun steun voor haar hadden uitgesproken. Haar ministerschap heeft voor verandering gezorgd. Husna: “Eén van de dingen die mijn moeder heeft bereikt, is dat vrouwen in het parlement mogen.”

Hoe trots Husna ook is, het leven met politiek actieve ouders kent een keerzijde. “Toen we klein waren, kreeg mijn zus instructies van mijn vader wat ze moest doen met haar jongere zus en broer, in het geval dat mijn ouders niet terug zouden komen van hun reizen. Niet onterecht, want er zijn meerdere keren aanslagen geweest op het leven van mijn moeder, door terroristen die gelinkt waren aan de taliban. Over de autobom toen ze op verkiezingstournee was, hoorde ik pas later. Maar de bom die ons huis in 2019 gedeeltelijk in de as legde, herinner ik me nog goed.”

Dat het leven in Afghanistan momenteel gevaarlijk is voor tegenstanders van het regime van de taliban, blijkt als begin januari van dit jaar Husna’s vader wordt opgepakt. Na een week wordt hij weer vrijgelaten, maar de boodschap is duidelijk. Het is niet de bedoeling dat hij verder kritiek uit op de nieuwe leiders of dat hij met buitenlandse journalisten praat. Husna heeft regelmatig contact met hem, maar over zijn periode van gevangenschap hebben ze het weinig.

Husna Jalal

Terug naar Afghanistan

Husna: “Ik heb begrepen dat je onze huidige situatie zou kunnen vergelijking met de bezettingsjaren in Nederland. Sommige mensen gingen in het verzet, sommige doken onder, anderen werden bannelingen, maar allemaal wachtten ze op het moment dat ze weer konden terugkeren. Dat is wat ik uiteindelijk ook wil, terug naar mijn eigen land. Nu ik hier ben, ga ik mijn best doen, verder studeren en op termijn promoveren. Maar ik weet dat ik in Afghanistan veel meer kan betekenen dan hier.”

“Ik wil jonge Afghaanse vrouwen het vertrouwen geven dat ze recht hebben op een beter leven. Daarvoor moeten mensen leren dat de traditionele wetten een verkeerde interpretatie zijn van onze Afghaanse normen en waarden. Volgens de wetten hebben vrouwen alleen een functie als moeder en als huisvrouw. In de plattelandsgebieden moeten vrouwen trouwen als ze achttien zijn. Daarna krijgen ze kinderen, en brengen ze hun dagen door met het huishouden, schoonmaken, wassen, eten bereiden. De meeste van deze vrouwen zijn analfabeet en weten vaak niet dat het anders kan.”

Toch lijken dingen te veranderen, heeft Husna gemerkt. “Tijdens mijn reizen door het land en de trainingen die ik gaf, merkte ik dat jonge vrouwen meer willen. Ze willen onafhankelijk zijn, ze willen Engels leren spreken, ze willen zelfvertrouwen hebben.”

Onder het Taliban-regime zal het moeilijk zijn om dit te realiseren. “Het zijn vooral de vrouwen die de dupe zijn van hun beleid. Maar ik heb goede hoop dat deze regering niet lang stand zal houden. De Taliban zal moeten samenwerken met anderen, en dat betekent dat ze hun standpunten moeten matigen. Uiteindelijk moet er een eind komen aan dit regime.”

Massouda Jalal heeft al laten weten zich opnieuw kandidaat te stellen voor het presidentschap als het nodig mocht zijn. Op de vraag of Husna zelf droomt van een presidentschap op termijn, antwoordt ze aanvankelijk ontkennend. Maar dan zegt ze lachend: “Wie weet, ooit.”